Τι είναι το teflon;

Πρόκειται για το εμπορικό όνομα μιας ουσίας με βάση το PTFE ή αλλιώς πολυτετραφθοροαιθυλένιο που χρησιμοποιείται από την εταιρεία Chemours. Η τελευταία, που  δημιουργήθηκε το 2015, είναι παρακλάδι της εταιρείας DuPont Co., η οποία ανακάλυψε την ουσία το 1938.

Το teflon χρησιμοποιήθηκε αρχικά στον πόλεμο και τη βιομηχανία ενώ κάποια στιγμή το 1954 η γυναίκα ενός Γάλλου μηχανικού είχε την ιδέα να χρησιμοποιηθεί στα σκεύη μαγειρικής. Έτσι γεννήθηκε η γνωστή εταιρία Tefal (από το Teflon και το Aluminum).

Κάπως έτσι τo teflon έγινε γνωστό σε όλους μας διότι χρησιμοποιήθηκε (και χρησιμοποιείται ακόμα) ως επίστρωση σε αντικολλητικά σκεύη μαγειρικής. Ανήκει σε μία οικογένεια χημικών ουσιών με την ονομασία PFCs. Στην ίδια οικογένεια ανήκει και το υπερφθορο-οκτανοϊκό οξύ (PFOA), το οποίο χρησιμοποιείται για την παρασκευή του teflon. Όλες αυτές οι χημικές ενώσεις είναι συνθετικές, δηλαδή κατασκευασμένες σε κάποιο χημικό εργαστήριο, και θεωρούνται μη βιοαποικοδομήσιμες. Ειδικά για τα έμβια πλάσματα, ανθρώπους και ζώα, οι ενώσεις αυτές συσσωρεύονται στον οργανισμό προκαλώντας τις περισσότερες φορές αρρώστιες και μεταλλάξεις.

Εκτός από τα μαγειρικά σκεύη, το teflon χρησιμοποιείται σε πάρα πολλά προϊόντα καθημερινής χρήσης: αδιάβροχα υφάσματα, υλικά αδιαβροχοποίησης, χρώματα, στεγανοποιητικά κλπ. Γενικότερα, επειδή έχει υδρόφοβες ιδιότητες (απωθεί το νερό) χρησιμοποιείται σε αντίστοιχες εφαρμογές.

Είναι τα αντικολλητικά σκεύη teflon ασφαλή για την υγεία?

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει πολύ έντονη ανησυχία των καταναλωτών σε σχέση με την ασφάλεια των επιστρώσεων που χρησιμοποιούνται σε σκεύη μαγειρικής. Και όχι άδικα από ότι φαίνεται.

Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει:

1. Τα PFCs δεν βιοαποικοδομούνται με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται τόσο στο ανθρώπινο σώμα όσο και στο περιβάλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν έχει τους μηχανισμούς ή τα κατάλληλα ένζυμα για να απορρίψει αυτές τις τεχνητές χημικές ουσίες.

2. Ίχνη του PFOA ανιχνεύονται στο αίμα πολύ μεγάλου μέρους του πληθυσμού των αναπτυγμένων χωρών. Ακόμα μεγαλύτερες ποσότητες έχουν βρεθεί στο αίμα κατοίκων οι οποίοι έπιναν νερό μολυσμένο με τη συγκεκριμένη ουσία, καθώς επίσης και στην περίπτωση εργαζομένων που ήταν εκτεθειμένοι στη συγκεκριμένη ουσία στο χώρο εργασίας τους.

3. Παρόλο που το ίδιο το Teflon δεν θεωρείται τοξικό ως χημική ένωση, ωστόσο εκλύει τοξικά παράγωγα όταν θερμανθεί. Έτσι, μέσω της μαγειρικής και της κατανάλωσης φαγητού περνάνε και συσσωρεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό, ο οποίος δεν μπορεί να τα αποβάλλει.

4. Το PFOA σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC), που αποτελεί μέρος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, έχει χαρακτηριστεί ως “πιθανώς καρκινογόνο για τον άνθρωπο”.

5. Σε μελέτες που έγιναν σε πειραματόζωα, το PFOA προκάλεσε βλάβες στον θυρεοειδή αδένα και πιθανόν να σχετίζεται με καρκίνο του θυρεοειδούς και υποθυρεοειδισμό.

6. Άλλες μελέτες έδειξαν ότι το PFOA μπορεί να βλάψει το ανοσοποιητικό σύστημα και διάφορα όργανα του σώματος. Μάλιστα, η έκθεση σε αυτό είναι πιο επικίνδυνη για τα έμβρυα και τα βρέφη από ότι για τους ενήλικες. Για παράδειγμα, χαμηλές δόσεις του PFOA προκάλεσαν θάνατο σε νεαρά ποντίκια παρόλο που δεν επηρέαζαν τα ενήλικα ζώα.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα σκεύη μαγειρικής που έχουν επίστρωση teflon είναι ότι όταν υπερθερμαίνονται, το teflon διασπάται και εκλύονται πολύ επικίνδυνες για την υγεία αναθυμιάσεις και ουσίες. Αξίζει πραγματικά να δείτε την ταινία "Dark Waters" (Σκοτεινά Νερά, 2019), η οποία βασίζεται σε πραγματική ιστορία και αναλύει διεξοδικά το θέμα.

Συνήθεις Ερωτήσεις
1. Υπάρχουν αποδείξεις ότι το τεφλόν δημιουργεί θέματα στην υγεία;
Ναι. η ποσότητα PFOA που απελευθερώθηκε στο περιβάλλον από ένα εργοστάσιο της DuPont και εισήλθε στο κύκλωμα ύδρευσης του Οχάιο και της Δυτικής Βιρτζίνιας, προκάλεσε αυξημένα ποσοστά καρκίνου στον εκτεθειμένο πληθυσμό. Αρκετά κράτη έχουν ξεκινήσει τις δικές τους έρευνες για το PFOA και τα επίπεδα του στο περιβάλλον.

2. Πρέπει να σταματήσω να χρησιμοποιώ μαγειρικά σκεύη με επίστρωση τεφλόν ή άλλα προϊόντα που είναι κατασκευασμένα με φθοροπολυμερή;
Προς το παρόν, η EPA (Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος της Αμερικής) δεν πιστεύει ότι υπάρχει λόγος να σταματήσουν οι καταναλωτές να χρησιμοποιούν καταναλωτικά ή βιομηχανικά προϊόντα που περιέχουν PFOA.

3. Ποιά άλλα προϊόντα περιέχουν τεφλόν και PFOA;
Πάρα πολλά καθημερινά προϊόντα περιέχουν τεφλόν. Για παράδειγμα, είδη συσκευασίας, αδιάβροχα μπουφάν, έπιπλα, αποσμητικά, σαμπουάν, νήμα δοντιών, βιομηχανικά ράουλα και ρουλεμάν, ταινίες στεγανοποίησης υδραυλικών εξαρτημάτων κ.α. Εδώ το πρόβλημα είναι μικρότερης έντασης όμως γιατί το PFOA που περιέχεται σε αυτά τα προϊόντα δεν υπερθερμαίνεται και δεν διασπάται σε τοξικές αναθυμιάσεις.

4. Πως μπορώ να μειώσω την έκθεσή μου στο τεφλόν και στις ενώσεις PFC;
α. Επιλέξτε να τρώτε λιγότερα έτοιμα φαγητά που βρίσκονται συσκευασμένα σε πακέτο. Οι ενώσεις αυτές χρησιμοποιούνται συχνά σε συσκευασίες τροφίμων από χαρτί ή χαρτόνι για να τις κάνουν ανθεκτικές στο λίπος και μπορούν εύκολα να μεταναστεύσουν από τη συσκευασία στα τρόφιμα. Χρησιμοποιήστε επαναχρησιμοποιούμενα δοχεία όπου είναι δυνατόν.

β. Αποφύγετε τα αντικολλητικά σκεύη. Εάν τα τηγάνια έχουν υπερθερμανθεί ή θρυμματιστεί, οι ενώσεις PFCs μπορεί να διαρρεύσουν από την αντικολλητική επίστρωση στο φαγητό σας. Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στην αγορά, όπως τα γυάλινα ή μαντεμένια σκεύη.

γ. Αποφύγετε υφάσματα ή έπιπλα (συμπεριλαμβανομένων χαλιών) με επικαλύψεις PFAS. Το PFAS προστίθεται μερικές φορές στα υφάσματα για να είναι αδιάβροχο, αλλά πάλι υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις χωρίς PFAS. Αναζητήστε προϊόντα με την ένδειξη «χωρίς PFAS» ή «χωρίς PFC».

δ. Τα PFAS υπάρχουν μερικές φορές στα καλλυντικά, επομένως αποφύγετε προϊόντα που περιέχουν χημικές ουσίες με «φθορο» ή PTFE στο όνομά τους. Θα πρέπει επίσης να αποφεύγετε το οδοντικό νήμα με επίστρωση PTFE.

Με βάση τα παραπάνω, τώρα έχετε μια λίγο πιο ολοκληρωμένη άποψη για το τεφλόν και μπορείτε να επιλέξετε με περισσότερη προσοχή προϊόντα και αλλά και σκεύη μαγειρικής. Η χρήση σκευών μαγειρικής χωρίς τοξικές επιστρώσεις αποτελεί μια σημαντική επιλογή για την υγεία σας.